Kỷ niệm 44 năm Ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, nhiều đơn vị xuất bản ra mắt sách mới, hoặc tái bản các đầu sách hay về Sài Gòn – Thành phố Hồ Chí Minh. Mỗi ấn phẩm chọn khía cạnh khác nhau về vùng đất phương Nam để khai thác, giúp độc giả hiểu thêm về các góc văn hóa, lịch sử, địa lý, tôn giáo, kinh tế, xã hội… vô cùng phong phú ở thành phố này.

1. Nhớ Về Mùa Xuân Đại Thắng 1975

Cuốn sách Nhớ về Mùa Xuân Đại Thắng 1975 tập hợp những hồi ức, những hình ảnh sinh động, những tư liệu, những mẩu chuyện người thật, việc thật góp phần làm nên cuộc đại thắng mùa xuân 1975. Cuốn sách bao gồm những bài viết về kỷ niệm thời chiến, kỷ niệm chiến trường, kỷ niệm quân dân, đồng đội, đồng hương… gắn với sự nghiệp giải phóng Sài Gòn, giải phóng miền Nam thống nhất đất nước. Ngoài ra, còn có một số bài dự thi viết về Đại thắng mùa xuân 1975 theo phát động của Hội Khoa học lịch sử thành phố. Song tất cả vẫn là những hồi ức từ sự thật, là ký ức của người trong cuộc.

2. Dương Văn Minh Tổng Thống Cuối Cùng Của Chính Quyền Sài Gòn

Đúng vào mùa xuân Tân Mão – 2011 nhân kỉ niệm 36 năm ngày giải phóng miền Nam thống nhất đất nước ông hoàn thành tác phẩm đồ sộ nhất quy mô nhất dày 560 trang khổ A4 viết về một nhân vật “Việt gian suốt đời làm tay sai cho Pháp – Mỹ” đó là Đại tướng Dương Văn Minh viên Tổng thống cuối cùng của chế độ ngụy Sài Gòn. Dưới ngòi bút hiện thực của Nguyễn Trần Thiết tướng Dương Văn Minh được phác thảo tính cách của một nho sĩ viên tướng được đào tạo và trưởng thành từ dưới thời Pháp. Về chính trị ông ta đề cao chủ nghĩa dân tộc hoạt động theo xu hướng trung lập khéo léo sử dụng các thủ đoạn mềm dẻo để giành quyền lực trong nội bộ ngụy quyền; về quân sự thì chủ trương dùng thanh thế chế áp tinh thần hơn là dùng bạo lực vũ trang ông không đồng tình với việc lập ấp chiến lược dùng biệt kích quấy rối miền Bắc thả bom phá vỡ đê mở rộng chiến tranh ra miền Bắc v.v…

Trong những ngày cuối cùng trước sức tiến công “thần tốc” “táo bạo” của quân và dân ta vào giải phóng Sài Gòn trong tình thế bế tắc hoảng loạn của bộ máy đầu não và quân ngụy Dương Văn Minh tỏ ra muốn hợp tác hoà giải cuối cùng phải tuyên bố đầu hàng kêu gọi quân đội ngụy hạ vũ khí nhanh chóng giải giáp vô điều kiện ngăn ngừa được một trận chiến đẫm máu ở Sài Gòn và Nam bộ…

3.Chuyện Ít Biết Về Ngày Giải Phóng Sài Gòn 30.4.1975

Gần 40 năm sau ngày trọng đại ấy, Nguyễn Hữu Thái, người có mặt tại Dinh Độc Lập trong ngày 30/4 trăn trở và quyết định hoàn thành cuốn sách viết về 30-4 “Những điều chưa biết về ngày Sài Gòn sụp đổ”. Ông quan niệm đây không phải là một cuốn sách sử hay một bản tổng kết về chiến tranh mà “đơn giản chỉ muốn kể lại câu chuyện về 30-4-1975 như một người trong cuộc, người ghi chép các sự kiện lẫn một nhà nghiên cứu”.

4. Saigon Sự Kiện Đối Thoại Của Một Gia Đình

Cuốn sách là bức tranh sống động về thời khắc giải phóng thông qua câu chuyện kể và những cuộc đối thoại trong một gia đình đặc biệt – gia đình của chứng nhân lịch sử Nguyễn Hữu Thái. Nội dung cuốn sách gồm: Đối thoại giữa ông Nguyễn Hữu Thái và bà Trần Tuyết Hoa với hai con về các sự kiện xảy ra ngày 30/4/1975; Hồi ức/câu chuyện của Nguyễn Hữu Thái về các nhân vật 30/4 mà tác giả được biết: Tướng Dương Văn Minh, hòa thượng Thích Trí Quang, Chuẩn tướng Nguyễn Hữu Hạnh, Tướng Nguyễn Khoa Nam, dân biểu Lý Quí Chung…

5. Đại Thắng Mùa Xuân 1975 Mốc Son Chói Lọi Trong Lịch Sử Dân Tộc Việt Nam

Nhằm khẳng định vai trò to lớn của Đại thắng mùa Xuân năm 1975 trong sự nghiệp đấu tranh dựng nước, giữ nước của dân tộc và trong phong trào cách mạng vô sản thế giới; ca ngợi truyền thống đấu tranh anh dũng, ý chí kiên cường, mưu trí, sáng tạo, quyết tâm xây dựng và bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất đất nước của nhân dân Việt Nam; tôn vinh những hy sinh, cống hiến to lớn của nhân dân ta và sự giúp đỡ của bạn bè quốc tế trong sự nghiệp chống Mỹ cứu nước, mà đỉnh cao là Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử.

6. Đảng Và Bác Hồ Từ Điện Biên Đến Đại Thắng Mùa Xuân 1975

Với những sự kiện và văn bản lịch sử được tiếp cận theo trình tự thời gian và giới hạn không gian liên quan đến Chiến dịch Điện Biên Phủ, xác định con đường cách mạng miền Nam, khẳng định quyết tâm đánh Mỹ và thắng Mỹ, cuộc tiến công Tết Mậu Thân 1968, kết hợp đánh với đàm, trận đánh Buôn Ma Thuột và Chiến dịch Hồ Chí Minh. Với những sự kiện này, tác giả tập trung làm rõ những mốc đánh dấu sự phát triển vượt bậc trong tư duy độc lập, tự chủ, sáng tạo và sự chỉ đạo chiến lược cách mạng linh hoạt, quyết đoán, kịp thời của Đảng và Bác Hồ.

Cuốn sách thực sự là một nén tâm nhang kính dân lên bàn thờ Tổ quốc để tưởng nhớ tới đồng bào, chiến sỹ, cán bộ và các bậc lão thành cách mạng đã cống hiến, hy sinh cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc và thống nhất đất nước trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ; đồng thời là tài liệu tham khảo quý giá cho học sinh, sinh viên, nhà nghiên cứu và bạn đọc yêu thích lịch sử dân tộc Việt Nam.

7. Đại Thắng Mùa Xuân Và Những Thay Đổi Kỳ Diêu Của Đất Nước

Thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước là một trong những chiến công vĩ đại của dân tộc Việt Nam trong thế kỷ XX. Chiến thắng này là thành quả tổng hợp của nhiều nhân tố: Sự lãnh đạo, chỉ đạo sáng suốt, tài tình của Đảng, mà người đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng với sức mạnh tổng hợp của toàn dân tộc. Đây là cuộc chiến ngoan cường, bền bỉ, dũng cảm, thông minh của nhân dân hai miền Nam – Bắc; là tình đoàn kết và liên minh chiến đấu của nhân dân ba nước Đông Dương; là sự đồng tình ủng hộ mạnh mẽ của các lực lượng cách mạng và yêu chuộng hòa bình, tiến bộ trên thế giới… Nhân kỷ niệm 40 năm cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước toàn thắng và kỷ niệm những ngày lễ lớn của năm 2015. Nhà xuất bản Thông Tấn biên soạn và ấn hành cuốn sách ảnh “ Đại thắng mùa xuân 1975 và những đổi thay kỳ diệu của đất nước” nhằm ghi lại những dấu mốc lịch sử vẻ vang của dân tộc trong sự nghiệp dựng nước và giữ nước.

8.  Biệt động Sài Gòn – Chợ Lớn – Gia Định trong 30 năm chiến tranh giải phóng (1945 – 1975)

Từ khi đất nước được hoàn toàn giải phóng đến nay, không ít sách báo và cả phim ảnh, sạn khấu… đã nói đến biệt động Sài Gòn, ca ngợi chiến công tuyệt vời của họ. Đồng chí nguyễn Văn Linh, nguyên Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng Sản Việt Nam – người đã nhiều năm lãnh đạo phong trào cách mạng ở Thành phố mang tên Bác, đánh giá như sau về lực lượng Biệt động Sài Gòn:

“Đây là một sáng tạo về mặt hình thức tổ chức lực lượng vũ trang của Đảng, gọn lẹ, bí mật, linh hoạt, nằm trong dân, hòa vào dân, thường xuyên hoạt động trong lòng địch… Sự ra đời và phương thức hoạt động của lực lượng biệt động đánh dấu bước phát triển mới của chiến tranh nhân dân là nét đặc sắc của nghệ thuật quân sự Việt Nam…”

Thực tế trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước vừa qua, không chỉ ở Sài Gòn – Gia Định mà ở các thành phố bị tạm chiếm khác như Đà Nẵng, Huế, Cần Thơ… đều có lực lượng biệt động hoạt động và lập nhiều chiến công xuất sắc.

9. Nhật ký chiến trường của liệt sĩ Dương Thị Xuân Quý

(NXB VHVN TPHCM) là một tác phẩm đặc biệt, ghi chép lại sống động cuộc sống và cuộc chiến đấu đầy gian khổ nhưng dũng cảm, hào hùng của quân và nhân dân Quảng Đà thời điểm sau Xuân Mậu Thân 1968. Nhật ký chiến trường cũng là một trong những minh chứng về tinh thần chiến đấu dũng cảm và lao động sáng tạo nghệ thuật của đội ngũ văn nghệ sĩ, trong đó có bản thân chị, đóng góp vào sự nghiệp giải phóng dân tộc và thống nhất đất nước. Chị được công nhận là liệt sĩ và được truy tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học – nghệ thuật năm 2007.

10.Biên bản chiến tranh 1-2-3-4.75 của nhà văn Trần Mai Hạnh (NXB Chính trị Quốc gia Sự thật) ngay khi ra mắt đã tạo dấu ấn mạnh bởi lối thể hiện dạng tiểu thuyết tư liệu lịch sử. Những tài liệu nguyên bản được xem là tuyệt mật ở thời điểm đó của phía bên kia (Việt Nam Cộng hòa và Hoa Kỳ) cùng những tư liệu tác giả viện dẫn trong cuốn sách gắn với sự kiện lịch sử trọng đại của đất nước, có độ chính xác và tin cậy cao. Tác phẩm ra mắt lần đầu năm 2014 và liên tục giành được nhiều giải thưởng lớn như “Giải thưởng Văn học năm 2014” của Hội Nhà văn Việt Nam, “Giải thưởng Văn học năm 2015 của các nước Đông Nam Á (ASEAN)”. Trước những giá trị của tác phẩm, Ban Chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam đã quyết định dịch Biên bản chiến tranh 1-2-3-4.75 sang Anh ngữ “nhằm giới thiệu, quảng bá các tác phẩm văn học viết về sự nghiệp đấu tranh giữ nước, giải phóng dân tộc và khát vọng hoà bình của nhân dân Việt Nam tới bạn đọc trên thế giới”.

11. Bà Đại tá là cuốn hồi ký đầy đủ nhất về người nữ kiệt miền Đông Hồ Thị Bi. Qua ghi chép của tác giả Võ Trần Nhã, người nữ anh hùng hiện lên từ tuổi thơ gian khó đến những ngày tháng chiến đấu vì dân tộc và cả những năm tháng hòa bình, góp phần xây dựng đất nước.

12. Những điệp viên may mắn là tác phẩm của NXB Trẻ, tác giả cuốn sách Nguyễn Văn Tàu cũng chính là một chiến sĩ của Cụm tình báo H.63, đơn vị Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân, làm nhiệm vụ bám trụ tại vùng đất thép Củ Chi những năm chiến tranh vô cùng ác liệt. Với tư cách một nhân chứng lịch sử, tác giả đã ghi lại những mẩu chuyện vui, buồn, nguy hiểm trong cuộc đời làm tình báo của bản thân cũng như của đồng đội. Trong đó, có câu chuyện về nhà tình báo chiến lược Phạm Xuân Ẩn, nữ điệp viên Tám Thảo – thư ký của viên sĩ quan tình báo hải quân Mỹ, nữ anh hùng Nguyễn Thị Ba – người giữ liên lạc hàng tuần với điệp viên Phạm Xuân Ẩn, nữ giao thông viên tình báo Minh Tâm – người bị bọn mật vụ dùng kim đóng xuyên qua móng tay… Những câu chuyện đã tái hiện lại hình ảnh quân dân gắn bó trong suốt mấy mươi năm chiến tranh giải phóng dân tộc. Một minh chứng cho thấy nếu không có sự gắn bó quân dân thì khó lòng có những chiến công lừng lẫy của ngành tình báo.

13. Một người Việt trầm lặng (tựa gốc tiếng Pháp: Un Vietnamien bien tranquille) của Jean-Claude Pomonti. Đây là tác phẩm viết về vị tướng tình báo Phạm Xuân Ẩn với một cách thể hiện mới lạ, độc đáo. Cuộc đời, lý tưởng của nhà tình báo Phạm Xuân Ẩn hiện lên phía sau những dòng chữ đầy sống động, làm bật lên sự nhân ái, thành tín với bạn bè, đồng nghiệp không phân biệt chiến tuyến. Một điều khá đặc biệt là cùng với việc miêu tả nhân vật, tác giả cũng mô tả đời sống Sài Gòn thập niên 1960-1970, một mảng tư liệu miền Nam thời chiến rất quý giá. Jean-Claude Pomonti từng là phóng viên thường trú của tờ Le Monde (Pháp) ở Sài Gòn trong thời kỳ chiến tranh Việt Nam. Ông đã từng bị chính quyền Sài Gòn trục xuất khỏi miền Nam hai lần, vào các năm 1973 và 1974.

14. Sài Gòn, đất Và Người

Vùng đất với những nét xưa và nay hòa trộn vào nhau tạo thành phong cách riêng cuốn hút và đón nhận mỗi người dân đến với nó. Điều này thôi thúc tác giả không ngừng tìm hiểu về tên đất, tên người, về từng ngôi chợ, từng hàng cây cổ thụ nơi đây.

Sách đưa ra những lý giải cho các câu hỏi tưởng chừng đơn giản, nhưng không phải người Sài Gòn nào cũng biết, như: Tại sao lại gọi là Thủ Đức? Có hay không những địa danh bị viết sai ở thành phố này, như: Cát Lái, Gò Vấp, Hàng Xanh, An Thít, Rạch Chiếc, Dần Xây, Thanh Đa…? Vì sao lại có địa danh chợ Cây Da Còm, chợ Cây Da Sà…?

Từng trang sách mở ra một đời sống sinh hoạt đa dạng, sôi động của đô thị trẻ. Đất Thị Nghè bên dòng kênh Nhiêu Lộc đã để lại nhiều dấu ấn lịch sử văn hóa nơi thành phố này. Thành phố sông nước với cảnh quan “trên bến dưới thuyền” một thời. Những dòng kinh Tàu Hủ, Ruột Ngựa, Lò Gốm, những xóm thủ công nổi tiếng của Sài Gòn xưa… được gợi nhớ. Tập tục, tín ngưỡng cũng là những nét văn hóa riêng của Sài Gòn như chuyện thờ cọp, thờ cá Ông, thờ Bà Chúa Xứ… Qua mỗi bài biên soạn, tác giả không giấu được sự háo hức cùng bạn đọc khám phá thêm về những điều chưa biết.

Một đô thị phát triển không thể thiếu lịch sử hình thành của nó, vì vậy, cuốn Saigon – ba thế kỷ phát triển và xây dựng vừa được tái bản để kể lại câu chuyện về những địa danh, công trình kiến trúc của Sài Gòn. Sách do TP HCM hợp tác với cộng đồng đô thị Lyon và Tổng Lãnh sự Pháp xuất bản lần đầu tiên vào năm 1998, đúng dịp kỷ niệm 300 năm của thành phố. Lần tái bản mới này, sách được những người thực hiện gửi gắm thông điệp rõ ràng về sự cần thiết bảo tồn giá trị văn hóa, lịch sử của TP HCM.